برافروختن آتش و پریدن از روی آن، یکی از رسم و رسومات چهارشنبه سوری مردم ایران است که در غروب آخرین سه شنبه سال برگزار می شود. این جشن بهاری دروازه ای رو به بهار و عید نوروز محسوب می شود. واژه چهارشنبه سوری برای مردم در سراسر ایران نامی آشنا بوده، اما هر منطقه آن را با گویش مخصوص و آداب و رسوم خاص شهر خود برگزار می کند.

و اما رسم و رسومات چهارشنبه سوری در شهر های مختلف کشور

همانطور که گفتیم چهارشنبه سوری در شهر های مختلف کشور گویش ها و آداب و رسوم متفاوتی دارد. در این قسمت می خواهیم رسم و رسومات چهارشنبه سوری در برخی از شهر ها را بیان کنیم:

شهر شیراز

چهارشنبه سوری در شهر شیراز به این صورت برگزار می شود که افراد در هنگام غروب تعداد هفت یا سه کپه خار را تهیه می کنند و آن ها را آتش می زنند. سپس از روی آن ها پریده و جمله خاص این شب را "زردی من از تو، سرخی تو از من" را می خوانند. همچنین در کنار این کار یک سبو یا یک کوزه سفالی را می شکنند. یکی دیگر از اقداماتی که مردم شیراز در این شهر انجام می دهند، گرفتن فال حافظ در دورهمی ها که به آن "فال دوره" گفته می شود.

فال گوش ایستادن از هم یکی از آدابی است که در شهر شیراز توسط زنان و دختران انجام می شود. این کار به این صورت انجام می شود که این افراد ابتدا چادر به سر کرده و نیت می کنند و در قسمتی از کوچه می ایستند و به صحبت های رهگذارن نیز گوش می دهند. خوردن آجیل شیرین، پختن آش، ریختن کندر و اسپند در آتش و... از دیگر اقدامات شیرازی ها در این شب است.   

رشت

مردم شهر رشت هم در چهارشنبه سوری آداب و رسوم مخصوص به خود را دارند. مردم شهر رشت در کنار جشن اصلی چهارشنبه سوری اقدامات دیگری همچون آتش روشن کردن و پریدن از روی آن، خوردن آجیل، قاشق زنی و فال گوش را نیز انجام می دهند. رشتی ها در خانه های خود در شب چهارشنبه سوری باید اسپند، کندر، گلاب و شمع داشته باشند. اسپند و کندر را دود می کنند و شمع را به جهت روشنایی نیز روشن می کنند، سپس گلاب را به صورت خود می زنند. اقدام دیگر این شهر ریختن خاکستر آتش چهارشنبه سوری در صبح روز بعد پای درختان است. این کار با هدف بارور کردن درختان نیز انجام می شود.

مشهد

مردم شهر مشهد در شب چهارشنبه سوری آتشی با هیزم در کوچه یا حیاط خود درست کرده و از روی آن می پرند. آتش نیز باید کامل به خاکستر تبدیل شود و اعضای خانواده آن ها را به سر کوچه می برند تا باد آن ها را ببرد. کوزه شکستن یکی دیگر از آداب و رسوم مشهدی ها می باشد که مردم ظرف های کهنه و یا کوزه های جرم گرفته را به پشت بام برده و می شکنند و یا مقداری نمک به نشانه بدبختی، مقداری زغال به نشانه سیاه روزی و سکه ای به نشانه ی تنگدستی را درون کوزه ای قرار می دهند که توسط یکی از اعضای خانواده همراه با گفتن جمله «درد و بلای خانه را ریختم در کوچه» به وسط کوچه پرتاپ می شود.  

تبریز

مردم تبریز هم همچون دیگر شهر ها آداب و رسوم خاصی برای چهارشنبه سوری دارند. در این شهر جوانان قبل از طلوع آفتاب به کوچه رفته و هفت مرتبه از روی جوی آب می پرند و شعر “آتیل ماتیل چهارشنبه آینا تکین بختیم آچیل چهارشنبه” که در زبان فارسی به معنی “زردی من از تو سرخی تو از من” را می خوانند. آب یا گلاب ریختن روی صورت نیز از دیگر کارهایی که مردم تبریز انجام می دهند و اعتقاد دارند که این کار باعث سعادت در زندگی می شود.

مردم تبریز در عصر روز سه شنبه برای خرید به چهارشنبه بازار موجود در تبریز می روند و به خریدن شیرینی، میوه خشک و انواع آجیل می پردازند که به آن چهارشنبه یمیشی گفته می شود. برخی از این کار ها همچنان ادامه دارند و بعضی دیگر در این شهر فراموش شده اند. 

یکی از جشن های ایرانی که همراه با رسم و رسوماتی خاص در آخرین غروب سه شنبه سال برگزار می شود، چهارشنبه سوری می باشد. واژه چهارشنبه سوری از معانی خاصی گرفته شده است. برخی از پژوهشگران معتقدند که کلمه سور به معنای «جشن» و برخی دیگر در این باورند که این کلمه به معنای سرخ بوده و نشانه ای از سرخی آتش و یا سرخی و سلامتی فرد را در بر میگیرد.

چهارشنبه سوری به بیانی دیگر

در واقع چهارشنبه سوری مقدمه ای است برای ایام نوروز که مردم با برگزاری آن به استقبال بهار می روند. در این روز مهمترین آیینی به صورت مشترک در سراسر ایران برگزار می شود، روشن کردن آتشی بسیار بزرگ است که افراد از روی آن می پرند. هدف از این کار این است که بیماری و مشکلات را به آتش سپرده و سرخی و نیرو و قدرت را از آتش نیز می گیرند.سوزاندن وسایل کهنه، اسپند دود کردن، زاج سوزی، ریختن خاکستر آتش به بیرون از آتش، کوزه شکنی و... از دیگر اقداماتی می باشند که در این روز برای دفع بلا و نحسی می توان انجام داد.

نام های مختلف چهارشنبه سوری در شهر های ایران

چهارشنبه سوری هرساله در کشور و در شهر های مختلف برگزار می شود. این جشن نیز دارای نام های متفاوتی در سراسر ایران شناخته شده است. برای مثال مردم گیلان این جشن را با نام "گول گوله چهارشنبه"، در کردستان " چوارشمه کوله"، در اصفهان "چارشمبه-سُرخی"، قزوین" كوله چهارشنبه" و... که هر شهر نیز با آداب و رسوم خود این جشن را برگزار می کند.

تاریخچه چهارشنبه سوری در ایران

افرادی در گذشته وجود داشتند که معتقد بودند جشن چهارشنبه سوری به دوران پیش از اسلام هیچ تعلقی ندارد. بنابراین تنها و قدیمی ترین منبعی که به این جشن اشاره کرده، کتاب بخارا نوشته ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی می باشد. وی در این کتاب آورده است:

<< چون امیر منصور بن نوح به مُلک بنشست، اندر ماه شوال سال ۳۵۰، به جوی مولیان فرمود تا آن سرای را دیگر بار عمارت کردند و هرچه هلاک و ضایع شده بود بهتر از آن به حاصل کردند. آن‌گاه امیر به سرای بنشست و هنوز سال تمام نشده بود که چون شب سوری چنان که «عادت قدیم» است، آتشی عظیم افروختند.>>

ناگفته نماند که اعراب روز چهارشنبه را روزی نحس دانسته اند و در این روز مراسم عروسی، مسافرت و... را نمی گرفتند. بر اساس این عقیده منوچهر دامغانی در بیتی از شعر خود در خصوص این نکته به این شکل اشاره کرده است:

چهارشنبه که روز بلاست باده بخور        به ساتکین می‌خور تا به عافیت گذرد